Үнэ шилжилтийн талаарх түгээмэл асуулт

Үнэ шилжилтийн тайлангийн залруулга, үнэ шилжилтийн тайлангийн тохируулгын талаар

Монгол дахь аж ахуйн нэгж нь үнэ шилжилтийн зорилгоор татвар ногдох орлогыг бууруулах аливаа тохируулгыг хийхдээ гадаад дахь харилцан хамааралтай этгээдээс зөрүү дүнгээр нэхэмжлэх хүлээн авсан тохиолдолд энэхүү үнэ шилжилтийн тохируулгын дүнгээр нягтлан бодох бүртгэлийн бичилт, санхүүгийн тайлан, ААНОАТ-ын тайлан, НӨАТ-ын тайлан, дотоод ҮШ- ийн тайлан, ҮШ-ийн ажил гүйлгээний жилийн тайландаа засвар хийж болно гэж ойлгосон. Зөв үү?

Монгол Улс дахь аж ахуйн нэгж нь Татварын ерөнхий хууль (цаашид "ТЕХ" гэх)-ийн 37 дугаар зүйлийн 37.1-д заасны дагуу татвар төлөгч үнэ шилжилтийн зорилгоор татвар ногдох орлогыг бууруулах аливаа тохируулга хийхгүй. Харин мөн хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.1-д заасан тайлан засварлах эрхийн хүрээнд дараагийн жилд багтаан холбогдох тайлангуудын засварлах боломжтой.

 Дээрх гадаадаас хийгдэж буй үнэ шилжилтийн залруулгын хувьд өөр ямар бичгээр баталгаажих ёстой вэ?

ТЕХ-ийн 31 дүгээр зүйлд заасны дагуу татвар төлөгч гадаад улстай хийсэн гүйлгээтэй холбоотойгоор тайлан засварлах тохиолдолд залруулга хийх шаардлага үүссэнийг нотлох баримт болон залруулсан анхан шатны баримтыг үндэслэн үнэ шилжилтийн тайлан болон бусад тайлангуудыг засварлах нь зүйтэй. Харин үнэ шилжилтийн тохируулга хийх хамгийн тохиромжтой аргыг сонгох, хэрэглэх журам /холбох/ (цаашид “журам” гэх) 7.3-т заасны дагуу харилцан тохирох журмын үр дүнгээр зөвхөн татвар алба тохируулгыг хийнэ.

Дээрх үнэ шилжилтийн тохируулгын үр дүнд гадаад дахь борлуулагч тал нь орлогоо нэмэгдүүлэх, Монгол дахь худалдан авагч тал нь зардлаа нэмэгдүүлэх шаардлагаай болох үед дээрхийн дагуу засвар хийсэн нь үнэ шилжилтийн хувьд эрсдэлгүй, ААНОАТ ба НӨАТ-ын хувьд эрсдэлгүй болсон гэж үзэж болох уу?

Татварын алба татвар төлөгчийн татварын хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой эрсдэлийг үнэлэх, шинжлэх ажиллагаа нь “Татварын албаны эрсдэлийн удирдлагын үйл ажиллагаа, хорооны ажиллах журам”-аар зохицуулагддаг. Татварын харилцан тохиролцох журмын үр дүнгээр зөвхөн татварын алба тохируулга хийх тул татвар төлөгч тохируулга хийхгүй.

 Хэрвээ ажил гүйлгээ нь Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж буй Монгол Улсад бүртгэлтэй 2 татвар төлөгчийн хооронд хийгдсэн бөгөөд гэрээний нэг тал татварын суурийг нэмэгдүүлэх тохируулга хийж байгаа бол гэрээний нөгөө тал болох татварын суурийг бууруулах тохируулга хийх боломжтой юу?

Хэрэв ажил гүйлгээ нь Монгол Улсад байрладаг 2 татвар төлөгчийн хооронд хийгдсэн бөгөөд гэрээний нэг тал татварын суурийг нэмэгдүүлэх тохируулга хийж байгаа бол ТЕХ-ийн 37 дугаар зүйлийн 37.1 дэх заалтыг баримтлан нөгөө тал татварын суурийг бууруулах үнэ шилжилтийн тохируулга хийхгүй. Харин мөн хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.1-д заасны дагуу тайлан засварлах эрхийн хүрээнд дараагийн жилд багтаан холбогдох тайлангуудыг засварлах боломжтой.

Монголын аж ахуйн нэгж нь үнэ шилжилтийн зорилгоор татварын суурийг бууруулах аливаа тохируулгыг хийхдээ гэрээний нөгөө тал болох Монголын нөгөө аж ахуйн нэгжид зөрүү дүнгээр нэмэхжлэх хүлээн авсан тохиолдолд энэхүү үнэ шилжилтийн тохируулгыг яг ямар тайлангуудад хэрхэн залруулга хийх вэ?

Харилцан хамааралтай гүйлгээний үнийн дүнг 2 тал өөрчилсний улмаас ТЕХ-ийн 31 дүгээр зүйлд заасны дагуу татвар төлөгч тайлан засварлах тохиолдолд залруулга хийх шаардлага үүссэнийг нотлох баримт болон залруулсан анхан шатны баримтыг үндэслэн холбогдох тайлангуудыг засварлана.

Бодит үнийг тодорхойлох зарчим

Харилцан хамааралтай этгээд хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээний бодит үнэ, нөхцөлийг тодорхойлох зорилгоор үнэ шилжилтийн хамгийн тохиромжтой аргыг сонгож, хэрэглэхдээ харьцуулагдах байдлын шинжилгээ /ТЕХ холбох/  хийх бөгөөд дараах байдлаар хийж гүйцэтгэнэ:

Алхам 1.  Бодит, үнэ нөхцөлийг тодорхойлох

1.Бодит үнэ, нөхцөлийг тодорхойлохдоо хяналтад байгаа ажил гүйлгээ болон харьцуулагдах бие даасан ажил гүйлгээ нь нэг тайлант жилд хамаарах;

2.Татвар төлөгчийн үйл ажиллагаа явуулж буй салбар, салбарын өрсөлдөөний байдал, эдийн засгийн нөхцөл байдал, хууль эрх зүйн орчин болон  татвар төлөгчийн худалдаа, санхүүгийн байдалд нөлөөлөх хүчин зүйлсийн талаар шинжилгээ хийх;

3.Харилцан хамааралтай этгээд хооронд хийгдсэн хяналтад байгаа ажил гүйлгээний бодит байдал, үнэ, нөхцөлийг тодорхойлох;

4.Харьцуулагдах бие даасан ажил гүйлгээний талаар мэдээлэл авах боломжтой эх сурвалжийг олж үнэлэх;

Алхам 2. Үнэ шилжилтийн тохируулга хийх хамгийн тохиромжтой аргыг сонгох

 Уламжлалт арга:

1. Харьцуулагдах бие даасан үнийн арга /CUP/
2. Дамжуулан борлуулах үнийн арга /Resale price method/
3. Өртөг дээр нэмэх арга/ Cost plus method/

Ашгийн аргууд

1. Ажил гүйлгээний цэвэр ашгийн арга /TNMM/
2. Ажил гүйлгээний ашиг хуваах арга /Profit split method/

Бусад арга

Татвар төлөгч харьцуулахад тохиромжтой бие даасан ажил гүйлгээний мэдээллийг сонгох болон харьцуулалтын тохируулга хийх эсэхийг тодорхойлж, шаардлагатай тохиолдолд харьцуулалтын тохируулга хийнэ.

Алхам 3. Бодит үнийг тодорхойлох, татварын ногдолд тохируулга хийх

Бодит үнэ болон бодит үнийн хязгаарыг дараах байдлаар тогтооно:

1. Харьцуулагдах байдлын шинжилгээний үр дүнд гарсан утгуудыг интерквартилийн аргаар (inter quartile IQR) бодит үнэ тодорхойлох нийт хязгаарыг тооцож гаргана;
2. Нэг дэх хэсэгт тодорхойлсон нийт хязгаараас  хамгийн их болон хамгийн бага утгыг хасаж бодит үнийн хязгаарыг тодорхойлно;
3. Хяналтад байгаа ажил гүйлгээний үнэ нь 2-т заасан бодит үнийн хязгаараас гадуур байгаа тохиолдолд ажил гүйлгээний үнэ болон бодит үнийн хязгаарын дундаж утга хоёрын зөрүүгээр тохируулга хийнэ;
4. Татвар төлөгч нь нийт хязгаарыг тооцсог заасан бодит үнэ тодорхойлох хязгаарт ашигласан бүх мэдээллийг үнэ шилжилтийн тайланд тусгана.

Харилцан хамааралтай этгээд хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээ буюу хяналтад байгаа ажил гүйлгээний нөхцөлийг бие даасан ажил гүйлгээний нөхцөлтэй харьцуулахад орлого, ашиг болон татварын суурьд нөлөөлөх үзүүлэлтүүд нь ялгаатай бөгөөд үүнээс хамаарч татварын суурь буурсан бол уг буурсан дүнгийн зөрүүгээр татварын суурийг нэмэгдүүлж, холбогдох татварыг нөхөн ногдуулна.

Илүү дэлгэрэнгүйг Эдийн Засаг Хамтын Ажиллагаа Хөгжлийн Байгууллага (ЭЗХАХБ/OECD) Үнэ шилжилтийн талаарх зөвлөмжөөс үзнэ үү.

Үнэ шилжилтийн хамгийн тохиромжтой аргыг сонгож хэрэглэх журам  

Үнэ шилжилтийн хариуцлага

Харилцан хамааралтай этгээд хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээний бодит үнэ, нөхцөлийг тодорхойлох зорилгоор үнэ шилжилтийн хамгийн тохиромжтой аргыг сонгож, хэрэглэхдээ харьцуулагдах байдлын шинжилгээ /ТЕХ холбох/  хийх бөгөөд дараах байдлаар хийж гүйцэтгэнэ:

Алхам 1.  Бодит, үнэ нөхцөлийг тодорхойлох

1.Бодит үнэ, нөхцөлийг тодорхойлохдоо хяналтад байгаа ажил гүйлгээ болон харьцуулагдах бие даасан ажил гүйлгээ нь нэг тайлант жилд хамаарах;

2.Татвар төлөгчийн үйл ажиллагаа явуулж буй салбар, салбарын өрсөлдөөний байдал, эдийн засгийн нөхцөл байдал, хууль эрх зүйн орчин болон  татвар төлөгчийн худалдаа, санхүүгийн байдалд нөлөөлөх хүчин зүйлсийн талаар шинжилгээ хийх;

3.Харилцан хамааралтай этгээд хооронд хийгдсэн хяналтад байгаа ажил гүйлгээний бодит байдал, үнэ, нөхцөлийг тодорхойлох;

4.Харьцуулагдах бие даасан ажил гүйлгээний талаар мэдээлэл авах боломжтой эх сурвалжийг олж үнэлэх;

Алхам 2. Үнэ шилжилтийн тохируулга хийх хамгийн тохиромжтой аргыг сонгох

 Уламжлалт арга:

1. Харьцуулагдах бие даасан үнийн арга /CUP/
2. Дамжуулан борлуулах үнийн арга /Resale price method/
3. Өртөг дээр нэмэх арга/ Cost plus method/

Ашгийн аргууд

1. Ажил гүйлгээний цэвэр ашгийн арга /TNMM/
2. Ажил гүйлгээний ашиг хуваах арга /Profit split method/

Бусад арга

Татвар төлөгч харьцуулахад тохиромжтой бие даасан ажил гүйлгээний мэдээллийг сонгох болон харьцуулалтын тохируулга хийх эсэхийг тодорхойлж, шаардлагатай тохиолдолд харьцуулалтын тохируулга хийнэ.

Алхам 3. Бодит үнийг тодорхойлох, татварын ногдолд тохируулга хийх

Бодит үнэ болон бодит үнийн хязгаарыг дараах байдлаар тогтооно:

1. Харьцуулагдах байдлын шинжилгээний үр дүнд гарсан утгуудыг интерквартилийн аргаар (inter quartile IQR) бодит үнэ тодорхойлох нийт хязгаарыг тооцож гаргана;
2. Нэг дэх хэсэгт тодорхойлсон нийт хязгаараас  хамгийн их болон хамгийн бага утгыг хасаж бодит үнийн хязгаарыг тодорхойлно;
3. Хяналтад байгаа ажил гүйлгээний үнэ нь 2-т заасан бодит үнийн хязгаараас гадуур байгаа тохиолдолд ажил гүйлгээний үнэ болон бодит үнийн хязгаарын дундаж утга хоёрын зөрүүгээр тохируулга хийнэ;
4. Татвар төлөгч нь нийт хязгаарыг тооцсог заасан бодит үнэ тодорхойлох хязгаарт ашигласан бүх мэдээллийг үнэ шилжилтийн тайланд тусгана.

 

Харилцан хамааралтай этгээд хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээ буюу хяналтад байгаа ажил гүйлгээний нөхцөлийг бие даасан ажил гүйлгээний нөхцөлтэй харьцуулахад орлого, ашиг болон татварын суурьд нөлөөлөх үзүүлэлтүүд нь ялгаатай бөгөөд үүнээс хамаарч татварын суурь буурсан бол уг буурсан дүнгийн зөрүүгээр татварын суурийг нэмэгдүүлж, холбогдох татварыг нөхөн ногдуулна.

Илүү дэлгэрэнгүйг Эдийн Засаг Хамтын Ажиллагаа Хөгжлийн Байгууллага (ЭЗХАХБ/OECD) Үнэ шилжилтийн талаарх зөвлөмжөөс үзнэ үү.

Үнэ шилжилтийн хамгийн тохиромжтой аргыг сонгож хэрэглэх журам  

Үнэ шилжилтийн тохируулгын бодит үнийн тодорхойлох зарчмыг даган мөрдөөгүй тохиолдолд

Харилцан хамааралтай этгээд хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээтэй холбоотой үнэ шилжилтийн тайланг татварын албанд хугацаанд нь гаргаагүй бол татварыг нөхөн төлүүлж:

1.улс бүрээр тайлангийн хувьд харилцан хамааралтай этгээд хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээ бол нийт дүнгийн 4 хувь;

2.ерөнхий үнэ шилжилтийн тайлан, эсхүл дотоод үнэ шилжилтийн тайлангийн хувьд харилцан хамааралтай этгээд хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээний нийт дүнгийн 3 хувь;

3.үнэ шилжилтийн ажил гүйлгээний жилийн тайлангийн хувьд харилцан хамааралтай этгээд хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээний нийт дүнгийн 2 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно. / Зөрчилийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 11 дэхь хэсэг/